Kenniskaart Sociaal-emotioneel leren PO

Elke school voldoet aan de basisondersteuning zoals verwoord in de gezamenlijke afspraken in het beleidsdocument Almeerse Norm Basisondersteuning. 

De themakaarten zijn een handreiking voor scholen om de basis op de thema’s te organiseren, te ontwikkelen en uit te kunnen voeren op school. 

Deze ondersteuningskaart is bedoeld voor de onderwijsprofessionals en geeft een concrete uitwerking van wat de school in de basis kan vormgeven. De kenniskaart beschrijft hoe, met welke inzet van kennis en vaardigheden, de school dit kan doen.  

De ondersteuning richt zich op een ononderbroken ontwikkeling voor alle leerlingen, onder andere door inzet van handelingsgericht werken.  

Het inzetten van deze kaart betreft voor 2025-2026 een pilot. Na een jaar worden de themakaarten geëvalueerd met het veld op praktische uitvoerbaarheid en het al dan formuleren van de norm. Na aanpassingen worden de themakaarten vervolgens vastgesteld.  

Formeel valt dit thema niet onder ‘extra ondersteuning’ zoals gedefinieerd in de wet Passend Onderwijs. 

Sociaal-emotioneel leren algemeen 

• Sociaal-emotionele ontwikkeling van de leerling | Onderwijskennis 
• Sociaal-emotionele ontwikkeling – SLO 
• Boek: Sociaal-emotioneel leren als basis. Kees van Overveld, 2024.  
  • Theoretische achtergronden en belang van SEL  
  • Uitwerking vijf SEL-competenties volgens CASEL-model 
  • Zoeken en implementeren van een SEL-programma op school 
  • Bijlagen: SEL-leerlijnen, beoordelingscreteria SEL-programma’s, materialen voor leerkrachten en schoolteams (zelfscan, minicursus, intervisie-instrument) 

Leerlijnen m.b.t. sociaal-emotionele ontwikkeling  

• Sociaal-emotionele ontwikkeling – SLO (SLO) 
• Leerlijn-Sociaal-Gedrag-PO.doc (CED-groep) 
• Leerlijn-Leren-Leren-PO.doc (CED-groep) 
• Leerlijnen gebaseerd op het CASEL-model. Boek: Sociaal-emotioneel leren als basis. Kees van Overveld, 2024  

Pedagogisch klimaat, groepsdynamiek, gedragsaanpak 

• Pedagogisch schoolklimaat, schoolbeleid en monitoring | Onderwijskennis 
• Pedagogisch klasklimaat en groepsdynamiek | Onderwijskennis 
• Handreiking groepsvorming (ZIEN in de Klas): Onderwijsbehoeften-in-groepsvorming-1.pdf 
• Boek: Groepsplan gedrag. Planmatig werken aan passend onderwijs. Kees van Overveld.  Groepsplan gedrag 
• Boek: Ik in de Wij. Groepsdynamisch werken in het onderwijs. Ivo Dokman. 
• Boek: Check-in, check-out in Positive Behavior Support. Dagelijkse gedragsondersteuning in de school. Crone, Hawken en Horner, 2014.  
• Boek: Handboek gedrag op school. Anton Horeweg, 2021.  
• Boek: Geweldloos verzet op school. Een nieuwe kijk op gedragsproblemen. Wil van Nus, 2018.  

(Trauma)sensitief onderwijs 

• Lesgeven aan getraumatiseerde kinderen – een handboek voor het basisonderwijs. Leony Coppens, Marthe Schneijderberg, Carine van Kregten.  
• De traumasensitieve school – een andere kijk op gedragsproblemen in de klas. Anton Horeweg 

Gespreksvoering 

• Handreiking kindgesprekken met jonge kinderen (ZIEN in de Klas)
• Artikel visualisaties in kindgesprekken (LBBO)
• Boek: Luister je wel naar míj? Gespreksvoering met kinderen tussen vier en twaalf jaar. Martine Delfos, 2020.  
• Boek: Teken je gesprek over gedrag. Adinda de Vreede. Online materialen: Teken je gesprek over gedrag – Uitgeverij Pica
• Boek: Teken je gesprek over werkhouding. Adinda de Vreede. Online materialen: Teken je gesprek over werkhouding – Uitgeverij Pica 
• Boek: Teken je gesprek over gedachten. Adinda de Vreede. Online materialen:
  Teken je gesprek over gedachten – Uitgeverij Pica 
• HGW-cirkels inzetten als visuele ondersteuning tijdens gesprekken over het (sociaal-emotionele) functioneren van leerlingen

Executieve vaardigheden 

• Informatie SLO: https://www.slo.nl/thema/meer/werken-executieve-vaardigheden/slag/  
• Kaarten met spelletjes om executieve vaardigheden te oefenen, voor groep 1-4 en groep 5-8: Houtman, M., Losekoot, M., Van der Waals, T. & Waringa, M. (2017) Wijzer in executieve functies, Maarsen: Zienindeklas 
• Smidts, D. (2018) Zelfsturing in de klas, Over aandacht, executieve functies en rust, Amsterdam: Uitgeverij Nieuwezijds 
• Van der Donk, M., Tjeenk-Kalff, A. & Hiemstra-Beernink, A. (2015) Beter bij de les, Training in executieve functies, Handleiding, Tielt: Uitgeverij Lannoo 

Overige materialen (observatieformulieren, lesmaterialen, interventies) 

• Veerkracht: Downloads – ZIEN in de Klas 
• Executieve vaardigheden: Downloads – ZIEN in de Klas 
• Onderwijsbehoeften: Downloads – ZIEN in de Klas