Voor alle leerlingen in de groep, buiten de groep en in de school.
| Fase GROEN: Er is sprake van een normale reken en wiskundige ontwikkeling. De onderwijsbehoeften zijn niet specifiek. Beschreven in het protocol-erwd-bao-sbo-so-samenvatting.pdf |
| Fase GEEL: De leerling ervaart geringe reken-wiskundeproblemen op deelgebieden die door deskundige begeleiding oplosbaar zijn binnen de school. |
De leerkracht werkt volgens de uitgangspunten van handelingsgericht werken (HGW): doelgericht, planmatig en in zichtbare fases van HGW. De leerkracht verzamelt de beschikbare informatie en houdt de vorderingen bij. Waar gewenst werkt de leerkracht samen met van een collega in de school (leerkracht, ib-er of rekenspecialist).
1. Waarnemen/signaleren
- De leerkracht reflecteert op zijn/haar leerkrachtgedrag (zie Inspectiestandaard OP3 basiskwaliteit);
- De leerkracht beoordeelt hoe de rekenontwikkeling van de leerling zich verhoudt tot de rekenontwikkeling van de hele groep. Valt de leerling op (tegenvallende of betere prestaties dan verwacht), t.o.v. de groep als geheel.
- De leerkracht kijkt naar de rekenontwikkeling van de leerling en gebruikt hiervoor de beschikbare informatie vanuit:
- resultaten van de methodetoetsen (huidig en voorgaande jaren). Het verwachte (referentie- of vaardigheid) niveau, of t.o.v. het behaalde leerrendement;
- resultaten op de niet-methodetoetsen (huidig en voorgaande jaren);
- het gemaakte werk tijdens de les;
- observaties tijdens de les, na de klassikale instructie en na de lessen over hetzelfde doel;
- groep 1-2: Peilingsspellen CPS/SLO: Als kleuters leren tellen en Als kleuters leren meten- A. Nootenboom en J.Klep, 2010;
- groep 3-8: een klein rekengesprek op deelgebied/somtype (diagnostisch rekengesprek Kaskens, 2018, Rekengesprekken voeren –Husman Verweij JSW 2016, Rekengesprekken – PICA, Kwaliteitskaart diagnostische gesprekjes – School aan Zet);
- LOVS sociaal emotioneel; signalen van rekenangst.
2.Begrijpen
De leerkracht duidt de aanwezige informatie vanuit het waarnemen. Hierbij wordt gelet op:
- Verklaringen vanuit het geboden rekenonderwijs (zie ook OP3) (Periode Analyse rekenen-wiskunde).
- kwaliteit en continuïteit van het rekenonderwijs
- kennis en gebruik van hoofdlijnenmodel (ERWD-PO)
- kennis en gebruik van handelingsmodel (ERWD-PO)
- kennis en gebruik van drieslagmodel (ERWD-PO)/ Vertaalcirkel -C.Borghouts, 2011 drieslagmodel-leerlingkaarten o.a. van PICA en van Snijders
- inzet van didactische instrumenten, zoals:
- modelen (hardop denkend voordoen, samendoen, zelf doen) van rekenstrategieën
- banende instructie (waarbij de begeleider de leerling de ruimte geeft om zelf een oplossingsprocedure te bedenken, ERWD-PO blz.227)
- denkvragen en open vragen stellen
- hoge verwachtingen uitspreken
- de inzet van effectieve feedback, gericht op het leerproces
- stimulans van eigenaarschap bij leerlingen door inzicht te geven in leerontwikkeling, eigen doelen stellen. Aanleg van een portfolio om de ontwikkeling te laten zien, bijv. Rekenmuurtje 3.0 van schoolsupport.nl, drempelkaarten en drempelspellen, zie hiervoor: Spel in de les | Rondje Rekenspel
- Vervolg bepalen: Intensiveren van de aanpak en de begeleiding van de leerling. Dit verwerkt de leerkracht in een blokplanning, groepsplan of eigen format.
Plannen
Een plan maken voor de komende periode gebaseerd op basis van de verkregen informatie. Bijvoorbeeld een groepsplan of blokplanning. Hier kan de school een eigen keuze in maken:
- Samenvoegen van leerlingen met vergelijkbare onderwijsbehoeften.
- Rekendoelen bepalen (concreet) en indien gewenst vakgebied overstijgende doelen bepalen (Leerlijn leren leren- CEDgroep).
- Verdiepen in de rekendoelen: worden de voorliggende cruciale doelen voldoende beheerst? Digilijn rekenen – leerlijnen rekenen groep 1 t/m 6 met getalbegrip als centrale lijn – SLO
- Rekendoelen wegzetten in een planning van het blok (periode van ongeveer 4 weken), zie hiervoor het notatieformat van de eigen rekenmethode.
- Specifieke afstemming beschrijven bij de rekendoelen. Denk daarbij aan:
- Uur extra rekentijd per week (instructie en/ of zelfstandige inoefening, 2×30 min of 3×20 min).
- Bepalen van het instructiemodel (bijv. expliciete directe instructie of activerende directe instructie)
- Bepalen van de instructiebehoefte (bijv. klassikale instructie, verlengde instructie, of instructie opgedeeld in korte deelinstructies met tussentijds feedback)
- Bepalen van didactisch instrument, bijv. Modelen of een banende instructie
- Inzet van het handelingsmodel: bepalen van juiste handelingsniveau en bepalen welk realistisch materiaal, didactisch oefenmateriaal, wiskundig model aansluit bij de leerling om het rekendoel te kunnen behalen?
- Is het bepalen van een voorkeurstrategie gewenst?
- Inzet van het drieslagmodel en de vertaalcirkel bij het maken van contextsommen (op functioneringsniveau van de leerling)
- Bepalen van ondersteuning bijv. m.b.v. het wisbordje, (voor gestructureerd) uitrekenpapier en strategiekaarten/opzoekkaarten (bij voorkeur samen met de leerling gemaakt tijdens de verlengde instructie)
- Bepalen van niveau van feedback: op taak/proces/persoonlijk niveau/niveau van zelfregulatie.
- eed-up (voorafgaand rekenopgave), feedback (tijdens en na de rekenopgave), feed forward (planning als vervolg op feedback, voor de volgende rekenles)
3.Realiseren
Het plan wordt een half jaar uitgevoerd. De leerkracht volgt de voortgang nauwgezet. Denk aan dagelijkse evaluaties/observaties/ bijhouden logboek (zie format in de handleiding van de eigen rekenmethode). Zo nodig wordt het plan tussentijds bijgesteld en geëvalueerd na elk blok. Hierbij kan de leerkracht ondersteuning vragen van een collega, rekencoördinator of IB-er.
Wanneer de leerling in een halfjaarlijkse niet-methodetoets weer een vaardigheidsgroei in de rekenontwikkeling laat zien, gaat het met inachtneming van de ondersteuningsbehoeften terug naar fase groen. Doorgaan met wat werkt!
Wanneer blijkt dat de leerling niet genoeg profiteert van de aanpak wordt overgegaan naar fase oranje.
| Fase ORANJE: De leerling ervaart ernstige reken-wiskundeproblemen, die in principe door deskundige begeleiding oplosbaar zijn binnen de school. Er is sprake van specifieke onderwijsbehoeften op het gebied van rekenen-wiskunde. |
In deze fase brengt de leerkracht met de IB-er of rekencoördinator de rekenontwikkeling verder in beeld. In aanvulling op de in fase geel verzamelde informatie over het effect van het afgestemde rekenaanbod wordt nu ook gekeken naar de totale ontwikkeling van de leerling.
De leerkracht roept zo nodig de hulp in van een collega in de school (leerkracht, ib-er of rekenspecialist);
1. Waarnemen
- De leerkracht gebruikt hiervoor de beschikbare informatie vanuit:
- Resultaten van de niet-methodetoetsen van begrijpend lezen, technisch lezen, spelling (huidige en voorgaande jaren). Wat werkt bevorderend en wat is lastig
- Observaties, verslagen van ouder-en leerlinggesprekken, LOVS-seo (huidige en voorgaande jaren). Wat valt op t.a.v. de sociaal-emotionele ontwikkeling en leervoorwaarden? Wat werkt bevorderend en wat is lastig?
- Wat zijn daarnaast de sterke kanten van de leerling?
- De informatie wordt vastgelegd. Dit kan in een groeidocument. Ook kan hiervoor het analyseformulier fase oranje van Passend Onderwijs Almere worden gebruikt. Deze formulieren worden ook gebruikt bij de volgende stappen.
2.Begrijpen
De leerkracht duidt de aanwezige informatie vanuit de evaluatie fase geel en waarnemen fase oranje.
- Verklaringen zoeken vanuit kindkenmerken
- Beeld van de leerling in context (gezin, medisch, co-morbiditeit, iets anders)
- Talenten en kwaliteiten van de leerling
- Ontwikkeling van numerieke cognitie (d.w.z. gevoel voor getallen en getalbegrip)
- Taalontwikkeling (zwakke taalontwikkeling, meertaligheid)
- Visueel waarnemen
- Geheugenfuncties
- Executieve functies
- Lange termijngeheugen, georganiseerd opslaan van informatie en de oproepsnelheid.
- Motivationeel-affectieve factoren. (Zelfvertrouwen, angst, weerstand)
- Verklaringen zoeken vanuit het rekenen van de leerling.
- Welke rekenvaardigheden beheerst de leerling wel/niet?
- Welke oplossingsstrategieën gebruikt de leerling?
- Op welk handelingsniveau komt de leerling tot beheersing van het rekendoel?
- Beoordeel per cruciaal rekendoel in welke fase van het hoofdlijnenmodel de leerling zich bevindt.
- Drieslagmodel/vertaalcirkel, welke deelstap kan de leerling zelfstandig uitvoeren? Met welke deelstap heeft het moeite?
- Wat valt op in het gemaakte rekenwerk?
- Welke afstemming is ingezet door de leerkracht en wat is het effect hiervan? (tijdens de zelfstandige inoefening en tijdens toetsmomenten)
- Vervolg bepalen:
- Oudergesprek voeren om een breder beeld te krijgen van de leerling
- In deze fase is een uitgebreid rekenonderzoek noodzakelijk om zicht te krijgen op de rekenvaardigheid en hier gericht op te kunnen handelen, bijv. Utrechtse Getalbegriptoets groep 1,2- Graviant Utrechtse Getalbegrip Toets 3 RD4 Rekenen – Diagnostiek van rekenproblemen op 4 handelingsniveaus
- Zareki-R-NL Pearson (vanaf groep 5- VO klas 2)
- Laten beoordelen door de consulent van Passend Onderwijs Almere of psychologisch onderzoek gewenst is.
3.Plannen
Een plan maken voor de komende periode gebaseerd op basis van de verkregen informatie. Welke leerroute is passend? Zie ook: Omgaan met zwakke rekenaars gr 3-8 en; Stroomschema per vakgebied (bron onbekend)
Bij de passende leerroute de juiste afstemming bepalen. Richtlijnen voor een afgestemd aanbod: zie fase geel-plannen.
De leerling krijgt in fase oranje een uur per week extra rekentijd (te verdelen over de week), gericht op hiaten in de rekenvaardigheid. Deze hiaten zijn vastgesteld tijdens het diagnostisch rekengesprek in fase oranje.
Het plan wordt beschreven in een individueel handelingsplan of groeidocument. Hier kan de school een eigen keuze in maken. Bij keuze voor leerroute 2 van Passende Perspectieven wordt een OPP opgesteld.
4.Realiseren
Uitvoeren van het individuele handelingsplan en werken aan de doelen uit het groeidocument.
Het plan wordt voor de periode van een halfjaar uitgevoerd. De leerkracht volgt de voortgang nauwgezet. Denk aan dagelijkse evaluaties/observaties/ bijhouden logboek. Zo nodig wordt het plan tussentijds bijgesteld. Hierbij kan de leerkracht ondersteuning vragen van een rekencoördinator of IB-er.
Wanneer de leerling weer een groei in de rekenontwikkeling laat zien, gaat het met inachtneming van de ondersteuningsbehoefte terug naar fase geel/groen. Doorgaan met wat werkt!
Wanneer blijkt dat de leerling, ondanks het afgestemde aanbod geen inhaalslag maakt t.a.v. zijn rekenachterstand, wordt overgegaan naar fase rood.
Voetnoot: ANB ondersteuningskaart basisondersteuning. Pilotversie mei 2025, geldig t/m juli 2026
